Demokrasi nedir? (Cumhuriyet)
Cumhuriyet
Yayın Tarihi: 21.04.1968
Sayfa: 3
Hadiseler Arasında FELEK
Demokrasi nedir?
Bize deseler ki:
— Demokrasi nedir? Bir cümle ile tarif ediniz.
Ne cevap verirsiniz?..
Hayır, hayır!. O toplum, moplum lâflarını sormuyorum, pratik olarak demokrasi nedir?..
Yorulmayın! Ben söyleyeyim.
— Parmak hesabıdır.
Her fikrin ardından kaç parmak… kalkar.. sa işte demokrasi odur. Üst tarafı işin salçasıdır. Ve doğru adı, felsefesidir. Bu sıralarda bizde de felsefeye çok merak sarıldı. Halbuki parmağın felsefesi olur mu?..
Oluuur.. tırnağın bile felsefesi olur.
Ne var ki parmak, sırasına göre bir büyük kuvvettir..
Düşünün! Bir idam cezasının Mecliste tasdik veya reddi karara bağlanıyor.. bir farkla ceza tasdik edilmezse o tek fark bir insanın hayatıdır.
Deniliyor ki «atom» bombalarını harekete getirecek şey bir tek düğme imiş.. bastınız mı dünyada kıyamet kopuyor. Onu parmak yapıyor.. parmaktan parmağa fark var. Bir benim parmağımı bir de o düğmeye basanın parmağını düşünün!
Dün işte bir misafirimiz gelmişti. Kahve ısmarlamak için zile bastım.. gelen giden olmadı.. tekrar bastım gene yok.. çıktım dışarı:
— Ne oluyor yahu? Zile basıyoruz, gelen giden yok! diye seslendim..
— Duymadık efendim, dediler..
— Nasıl duymadınız?. Beş dakika zile bastım.. deyince:
— Elektrikler kesik! Bizim ziller cereyana bağlı! diye cevap verdiler. Demek ki cereyansız parmak.. neye benzer bulamadım.
Gelgelelim parmak eşitsizlikte semboldür.
— Beş parmak bir değil.. derler. Kimse itiraz edemez.
Hikâyesi biraz müstehcen, uydurulmuş bir söz vardır:
— Orta parmağım içinde.
Bu demektir ki işte «ben de varım».
Parmakların en faydalısı hangisidir?..
İlk bakışta şehadet parmağı da dediğimiz işaret parmağı.. yani birinci parmak akla gelir değil mi? Hayır.. baş parmak! Tek başına hiç bir işe yaramaz, yani burnunuzu bile karıştıramazsınız.. lakin o olmadı mı öteki parmaklar metelik etmezler.
Bir düğme bile düğmeleyemezsiniz. Çakı açamazsınız. Doğru dürüst yazı yazamazsınız. Tuz biber ekemezsiniz! Ekmek koparamazsınız. Kunduranızı bağlayamazsınız. Ve daha daha neler yapamazsınız. Onun için Türkler baş parmak demişlerdir bu kısa boylu tıknaz parmağa..
Parmak hesabı, bir de kerat cümlesi zayıf adamların sayı saymasına yarar.
Ben şu «Parmakkapı» sözünün nereden geldiğini bulamadım; «parmaklık» sözü de olsa olsa demir çubukların parmağa benzemesinden ötürü söylenmiştir.
«Vezirparmağı» bir tatlının adıdır. Her halde ihsanı bol bir hoş vezirin zamanında verilmiş bir ad olmalı.. yoksa Kuyucu Murad Paşa, Köprülü Mehmet Paşa, İbşir Paşa gibi vezirlerin parmağının pek tatlı olmadığını tarihler yazar.
Parmak, Türkçede tekerleme ve «tabir» lere girmiştir.
Bir işi eline alıp aleyhine uğraşmaya «parmağına dolamak» deriz. Birine «on parmağında on kara» dediler mi?. Pek iftiracı manasına gelir.
Hakkını aramak için:
— On parmağım yarın ahirette yakandadır, diyenin halinde sosyal adaletten ümidini kesip ilahî adalete sığınma niyeti sezilmez mi?
Parmağı ağzında kalmak, parmak ısırmak çok hayret etmek manasınadır.
Nedim «Sâdâbad» ı medhederken:
Göricek rûh-ı Sikender hele Sa’d-âbâdı
Oldu, parmak ısırup himmetinin hayrânı
Demiştir.
Ve demokrasi işte bu parmak çoğunluğunun üstündedir. Bir muhterem tabut gibi acayip bir «diri»dir.
B. FELEK